Muxtariyyət yoxsa Müstəqillik?
Kataloniya İspaniyada geniş muxtariyyətə
malik bölgədir. Təxminən 32 min kvadrat kilometr ərazisi və 7 milyon əhalisi
(İspaniya əhalisinin 18%-dir) olan Kataloniyanın paytaxtı Barselona şəhəridir. Kataloniya ilk dəfə 1871-ci ildə
İspaniyadan ayrılmağa çalışır, ancaq uzun danışıqlardan sonra krallığın tərkibində
qalmağa davam edir. Kataloniya ilk dəfə 1932-ci ildə İspaniya Respublikasının tərkibində
muxtariyyət statusu qazanır. Ancaq bölgə bu statusdan faktiki bəhrələnə bilmir.
Çünki 1936-cı ildə İspaniyada vətəndaş müharibəsi başlayır. Diktator Frankonun
silahlı qüvvələri 1939-cu ildə Barselonaya daxil olaraq yerli respublikaçılara
divan tutur. Kataloniya muxtariyyət hökumətinin başçısı Luis Kompanis edam
edilir. 1977-ci ildə Frankonun ölümündən sonra İspaniyada referendum keçirilir
və referendumun nəticəsinə əsasən, İspaniya yenidən konstitusiyalı monarxiya
sisteminə qayıdır. Kataloniya ikinci dəfə 1979-cu ildə muxtariyyətinə qovuşur.
1980-ci ildə burada keçirilən parlament seçkilərində Jordi Pujol muxtar bölgənin
baş naziri seçilir. Kataloniya Parlamenti 135 deputatdan formalaşır və
prezidenti dörd ildən bir seçir.
Kataloniyada qazanılan pul sakinlərin gözü qarşısında mərkəz Madridə
gedir. İlk dövrlərdə Kataloniya qazanılmış bir dollardan yerli büdcəsinə yalnız 40 sent
əlavə edirdi. Qazanılan pulun 60% vergilərə və mərkəzə xərclənirdi. İspaniya
qanunlarına görə hər bir əyalət əhalinin faizinə görə investisiya alır. Lakin,
nədənsə bu Kataloniyaya şamil edilmir: İspaniya əhalisinin 18%i burada yaşayır,
ölkənin milli gəlirinin 25%i Kataloniyanın payına düşsə də, Kataloniya cəmi 11%
investisiya alır.
2003-cü ildə Paskual Maraqall Kataloniyanın
prezidenti seçildikdən sonra seçicilərə bölgənin statusunu dəyişdirəcəyini vəd
edir. Bu vəddən bir il sonra işçi komissiya təsis edilir və yeni status üzərində
çalışmalara başlanılır. İspaniya konstitusiyasında "azlıq" kimi göstərilən
kimliklərinin bundan sonra "titullu xalq" mərtəbəsinə yüksəldilməsini
təklif ediblər. 2005-ci ildə Kataloniya parlamenti böyük çoxluqla bölgənin yeni
status mətninə səs verir. Bu sənəd İspaniyanın müvafiq orqanlarına göndərilir.
Kataloniyanın yeni statusu İspaniyanın dövlət və ictimai dairələrində geniş
müzakirə mövzusuna çevrilir. Mərkəz isə muxtar bölgənin daha böyük status istəyini
etirazla qarşılayır. Yeni status sənədindəki maddələrin İspaniya Konstitusiyası
və qanunlarına zidd olması vurğulanır. Kataloniya rəhbərliyinə zidd maddələrin
dəyişdirilməsi tövsiyə edilir. Vəziyyətin
böhranlı nöqtəyə gəlməməsi üçün qarşılıqlı razılaşma əsasında Kataloniyanın
yeni status layihəsinə müvafiq düzəlişlər edilir. 2006-cı il iyunun 18-də
keçirilən referenduma maraq az olsa da, sənəd bəyənilir. Bununla da
Kataloniyanın muxtar statusu bir qədər də artırılır. Yeni status anlaşmasına görə,
Kataloniya ilə İspaniya arasında səlahiyyət bölgüləri dəqiqləşdirilir. Madrid
Kataloniya hökumətinin səlahiyyətinə daxil olan məsələlərə qarışmamaq öhdəliyi
götürür. Bölgə geniş iqtisadi səlahiyyətlər qazanır. Yığılan verginin tən
yarısı Kataloniyada qalır. Hava və dəniz limanları, telekommunikasiya sahələri,
daxili təhlükəsizlik və ədliyyə sistemi Kataloniya hökumətinin səlahiyyəti çərçivəsinə
daxil edilir. Kataloniyaya verilən
geniş səlahiyyətlərə baxmayaraq, katalonların təxminən yarısı müstəqilliyə tərəfdardırlar.
Avropada iqtisadi böhran dərinləşdiyindən katalonların müstəqillik tələbləri
daha gur səslənir. Çünki, İspaniyada işsizlik artır, iqtisadiyyatda tənəzzül
yaşanır, Kataloniya isə artıq Madridə vergi vermək istəmir.
Belə bir şəraitdə katalonların əksəriyyəti çıxış yolunu azadlıqda
görür. Sözdə hər şey çox asan görünür: referendum keçir, müstəqillik əldə et və
yoluna davam elə. İlk növbədə, referendumun keçirilməsi üçün İspaniya
konstitusiyasına görə mərkəzi hökumətin icazəsi tələb olunur. Onlar isə bu prossesi
bacardıqları qədər uzatmağa cəhd göstərir. Referendum zamanı isə əhalinin 2/3 hissəsi Kataloniyanın
müstəqilləşməsinə səs verməlidir. Bu gün isə bu rəqəm təqribən 52%-dir.
İspaniyadan ayrılma, Avropa İttifaqından ayrılmaq deməkdir. Yenidən bura
qoşulmaq üçün isə Aİ-nın tərkibində olan bütün ölkələr “lehinə” səs vermlədirlər.
Təbii ki, ən azından İspaniya “əlehinə” səs verəcək. Həmçinin İspaniyadan ayrılma Kataloniya üçün
ispan ticarətindən ayrılmaq deməkdir. Kataloniyada istehsal olunan məhsulun
80%-nin daxili bazara çıxarıldığını nəzərə alsaq, bu böyük itki deməkdir. Kataloniyanın
azad dövlətə çevrilməsi digər əyalətlər üçün azadlıq mübarizəsində böyük təkan
ola bilər. Elə İspaniyada yaşayan basklar da azad olmağa can atacaq, şotlandlar
Böyük Britaniyanın tərkibindən çıxmaq istəyəcəklər.
2016-cı ilin yanvarında isə Kataloniyanın
prezidenti Carles Puigdemont seçilib. 53 yaşlı Puigdemont Kataloniyanın
İspaniyadan ayrılması üçün ilk olaraq təşkilatlanmasının vacib olduğunu
qeyd edib. 18 ay sonra isə referendumla Kataloniyanın müstəqilliyinin elan
olunacağını vəd edir. Ancaq İspan hökuməti Kataloniyanın müstəqilliyi üçün
atacağı hər bir addımı Konstitusiya Məhkəməsi vasitəsilə qanuni olaraq
tanımayacağını vurğulayır.
P.S. Kataloniya
müstəqilliyini elan etdiyi halda, muxtar bölgəyə aid Barcelona Futbol
Klubu La Liqa`ya daxil edilməyəcək və Barcelona ilə Real Madrid qarşılaşmaları
ilə məşhur "El Clasico" da tarixə qarışacaq. ₦
.png "English"){kind=small}
0 yorum:
Yorum Gönder